Programma 5. Zuinig op ons klimaat

Het doel van dit programma is beschreven in de programmabegroting. We willen het evenwicht tussen mens, natuur en economie (People, planet, profit, ofwel de 3 P's) veiligstellen, zodat wij nu, maar straks ook onze kinderen en kleinkinderen, goed kunnen leven. We zijn ervan overtuigd dat dit alleen maar kan met een integrale aanpak. In dit programma leggen we de focus op de pijler planet.
Voor een duurzame, groene, gezonde en toekomstbestendige inrichting van de openbare ruimte zetten we in op leefbaarheid, bereikbaarheid, bruikbaarheid, veiligheid, en efficiency. Maatschappelijke opgaven voor de openbare ruimte komen samen in een integrale aanpak van inrichting, beheer en onderhoud.

• Energiebesparing: herbepaling van de ambitie en uitvoeringsprogramma
• Warmte:, transitievisie warmte en aanpak van enkele bestaande wijken
• Grootschalige opwekking duurzame energie en RES: partner in de Regionale Energie Strategie, windpark Elzenburg- de Geer, Duurzame Polder, kaders voor  proces- en financiële participatie
• Afvalinzameling en Grondstoffentransitie: nieuw systeem van afvalinzameling, onderzoek naar nascheiding, circulaire economie (programma 6)
• Klimaatrobuust en meer biodiversiteit: stresstesten klimaatadaptatie, afkoppelen regenwater, uitvoering routekaart Groen, Blauw en Natuur, water waaronder waterveiligheidsprojecten Meanderende Maas en verkenning dijkverbetering Ravenstein - Cuijk.
• Kansgestuurd beheren van de openbare ruimte.

Binnen dit programma zijn er grote ambities. Deze onderwerpen roepen veel en vaak heftige reacties op. Visies, meningen en belangen lopen uiteen. Dat vraagt veel van het omgevingsmanagement. Ook de politiek is verdeeld. Dat raakt de besluitvorming. Bij dit programma zijn alle overheidslagen betrokken. Er is niet automatisch gezamenlijkheid  in visies. Die afstemming vraagt extra aandacht van onze organisatie.

De ambities worden in het algemeen gerealiseerd, maar daarbij staat de planning wel onder druk van de dynamiek in de omgeving en van de beschikbare capaciteit. De beschikbare menskracht wringt. In principe zijn financiële middelen (reserves, subsidies, geld in de begroting, doorbelasting van kosten, co-financiering) voor nu voldoende beschikbaar voor energie en klimaatadaptatie.
Deze financiële middelen ontbreken voor de afvalinzameling. Deze service is al langer niet meer kostendekkend en gaat met forse verliezen gepaard. De reserve afval raakt dit jaar leeg. De tarieven zullen in de toekomst fors moeten stijgen om een kostendekkend tarief te krijgen.
Voor de Openbare Ruimte zijn via het Integraal UitvoeringsProgramma de benodigde (extra) middelen geregeld.

Recent heeft de gemeenteraad in het verlengde van  de RES-opgave de energie-ambitie bijgesteld  en richting gegeven aan  de verandering van ons afvalsysteem.

De lange(re) termijn problematiek verandert niet door COVID-19. Het wordt wel nog complexer. Bepalend is hoe diep en zwaar de effecten vanuit de huidige crisis worden. Wat betekenen deze effecten voor de internationale en nationale akkoorden en de daarop gebaseerde opdrachten? Wat betekent dit voor de prioriteitstelling? Gaan burgers en bedrijven andere eisen stellen?
Tegelijkertijd laten de neveneffecten van de beschermingsmaatregelen zien dat wezenlijk ander gedrag de beoogde klimaatdoelstellingen wel degelijk snel dichterbij kunnen brengen, bijvoorbeeld luchtkwaliteit, energiebesparing, terugdringing geluidsoverlast, stikstofreductie etc.

Onze eigen organisatie vraagt extra aandacht voor de benodigde kwantitatieve en kwalitatieve capaciteit om deze ingrijpende en complexe veranderopgaven op te pakken. Belangrijke instrumenten daarvoor zijn de herijking van onze rol en verantwoordelijkheid per beleidsonderdeel en het ontwikkelen van een overkoepelende strategie. Dit moet worden vertaald naar bemensing en de rolvastheid in de uitvoering.
Procesparticipatie is op dit moment lastig. We kijken hierbij naar 'best practices' in het land.. Zo proberen we iedere keer de juiste aanpak voor een specifiek project te kiezen. Maar in het algemeen kunnen we stellen dat bewonersparticipatie in projecten flink bemoeilijkt is.
We zien een aantal belangrijke vraagstukken:

• spanning tussen lange termijn- inzet en de korte termijn- prioriteiten
• politiek-maatschappelijke verdeeldheid die op onderdelen hoog oploopt
• waaraan besteden we onze beperkte middelen? In investeringen voor langere termijn of investeringen die op kortere termijn renderend zijn?
• procesparticipatie in belangrijke zaken wordt bemoeilijkt. Hoe kunnen we dit op een andere manier vormgeven?
• Afstemming tussen diverse overheden en met regiogemeenten vraagt veel inzet.

De vraag is wat de COVID-19 crisis doet met de financieringsstromen en het gedrag van mensen. Worden mensen idealistischer en meer geneigd tot maatregelen, of kan men het zich niet permitteren? Dit geeft onzekerheid richting de toekomst.

We zijn ambitieus maar realistisch. We willen onze inspanningen richten op de onderdelen waar we de meeste massa en de meeste meters kunnen maken. Dit betekent voor de komende periode vol inzetten enerzijds op energie-opwekking en  anderzijds op de gezamenlijke aanpak van energiebesparing en de warmtevisie met de woningcorporaties op basis van het Duurzaamheidsakkoord.  
Vol inzetten op energieopwekking en uitvoering geven aan onze RES-bijdrage betekent dat we windmolens willen realiseren op Elzenburg- de Geer en in de Lithse en Geffense polder. Daarnaast lopen initiatieven voor zonnevelden.
Gewerkt wordt aan kaders voor de omgevingsdialoog en de financiële participatie. Die leggen we na de zomer voor aan de Raad. Over de financiële participatie praten we in breder verband (binnen de Duurzame Polder, de RES en met de provincie Noord-Brabant). Dat kan de effectiviteit van deze inzet versterken.
We hebben verkend wat de mogelijkheden zijn voor een energiepark op Elzenburg/de Geer. Dit onderwerp houden we aan tot duidelijk is wanneer de windmolens worden geplaatst.

We proberen energiebesparing op allerlei manieren te stimuleren, onder andere door coaches en het faciliteren
van leningen. Wel merken we dat het lastig is om mensen in beweging te krijgen. We zijn hier realistisch in, gegeven de knoppen waaraan we kunnen draaien. Het gaat erom om mensen en bedrijven in beweging te krijgen.

We werken aan de verplichte warmtevisie. Voor nieuwbouw geldt gasloos inmiddels als eis. Voor het gasloos maken van bestaande woningen ligt onze focus bij de samenwerking met de woningcorporaties.

Water, bodem en luchtkwaliteit zijn onderwerpen die steeds meer onze aandacht vragen. Ook door taken die de hogere overheid van ons verlangt en de samenwerking met andere gemeenten. Door zijn aard en ligging is Oss een “grote watergemeente” waar watertaken samenkomen zoals waterveiligheid; overlast; verdroging; bevaarbaarheid; recreatie; vervuiling; rioolzuivering. De luchtkwaliteit in onze regio is een actueel onderwerp geworden met het onderzoek dat de RIVM is gestart. Bodemtaken komen per 2022 over van de provincie. Wat dat voor onze capaciteit en financiële middelen gaat betekenen, is op dit moment nog niet voldoende in te schatten.

Met betrekking tot afval zijn we in gesprek met de gemeenteraad om te komen tot een nieuwe afvalaanpak. Met deze nieuwe afvalaanpak willen we de landelijke afvaldoelstellingen halen en zorgen dat de inzameling weer kostenneutraal wordt. We werken hierbij met de driehoek milieu, dienstverlening en kosten. Met de nieuwe afvalaanpak willen we een inzamelsysteem voor de komende jaren organiseren, dat een zo hoog mogelijk milieurendement heeft en een goed serviceniveau heeft voor onze burgers en dat tegen zo laag mogelijke kosten door middel van een kostendekkend tarief van de afvalstoffenheffing. In 2020 en 2021 willen we met een tussenstap toewerken naar een bestendig inzamelsysteem per 1 januari 2022 door middel van een vorm van Diftar. De verkenning voor een aanpak van de Osse plasticproblematiek pakken we in 2021 op.